Druk, spanning, prestatie en communicatie
Spanning is te definiëren als de fysieke en mentale vertaling van stress, irritatie, schrik, boosheid, haast, angst, zenuwen, enzovoort. Spanning bouwt op in het lijf en het spanningsniveau komt tot uiting in (onbewust) non-verbaal gedrag. Het beïnvloedt prestaties en het kleurt communicatie.
Spanning is onplezierig als je boven je macht grijpt. Spanning is plezierig als je denkt: “dit kan ik”.
Hoe meer iemand in staat is zijn eigen spanningsniveau te reguleren, hoe beter de prestatie. In de afbeelding wordt dit schematisch weergegeven. Te lage spanning zorgt voor onvoldoende focus of concentratie en onder-presteren. Dit treedt op bij routinematig handelen, vermoeidheid, gebrek aan motivatie of uitdaging. Oplopende spanning maakt dat mensen een brede blik kwijt raken en onbewust impulsief gedrag gaan vertonen. Mensen kunnen onder druk of spanning slecht luisteren, krijgen tunnelvisie, gaan op de automatische piloot, en communiceren ongenuanceerd.
Fysieke en mentale reacties
- verhoogde fysiologische opwinding (snellere hartslag en ademhaling, transpireren, spierspanning, rillingen, de ‘brok in de keel’, etc)
- (onbewuste) gedachten die de situatie als bedreigend interpreteren. Als reactie op het gedrag van de ander, als reactie op de eigen fysieke reacties, en soms ook als reactie op soortgelijke ervaringen uit het verleden.
De hoeveelheid spanning waarbij iemand optimaal kan presteren is per individu verschillend. Net als de, vaak subtiele, eerste tekenen van oplopende spanning.
Communicatie
Voor de communicatie betekend hoge druk/spanning vaak het volgende:
- kortaf
- hardere (bitse) toon
- minder aandacht en zorgvuldigheid
- gehaaste minder vriendelijke uitstraling
- onbewuste, niet constructieve reacties en gebaren (wijzen, fronsen, schrap zetten, groter maken, etc)
Om ook onder druk zorgvuldig te communiceren is een uitdaging. Het is daarvoor van belang te weten hoe jouw non-verbale reacties op druk en spanning zijn, deze tijdig te signaleren, en te reguleren. Hier geldt de oude wijsheid: je kunt pas goed voor de ander (en de situatie) zorgen als je eerst goed voor jezelf zorgt.
Signalen van oplopende spanning
Het menselijk lichaam is de best denkbare bron als het gaat om informatie over oplopende spanning. Het vraagt oefening om de signalen te registreren en bewust te voelen wat er in het lijf gebeurt. En om de signalen serieus te nemen en er iets mee doen. Voorbeelden van fysieke signalen zijn:
- knieën op slot
- spanning in de handen, bewegende vingers
- verstrakkende blik en mimiek
- strakke kin, of kin omhoog
- adem inhouden
- spanning in het middenrif
Het is belangrijk om te weten hoe spanning zich in jouw lijf manifesteert. Hoe beter je jouw signalen herkent, des te beter kan je je eigen spanning leren reguleren en je communicatie bewust sturen.